Bu yazı Sayın Petek Kabakcı tarafından kaleme alınmıştır ve İngilizce olarak yayımlanmıştır. Yazının orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.
Cynefin framework, liderlerin ve yöneticilerin karmaşıklığa yanıt vermesine yardımcı olmak için kullanılabilecek mantıksal bir araçtır. Cynefin framework’ün amacı, liderlerin hangi alanda uğraş verdiklerini ve uygun tepkinin ne olması gerektiğini anlayarak daha iyi kararlar almalarına yardımcı olmaktır. Karmaşıklıkla başa çıkmaya hazır mısınız? Cynefin® framework tam da ihtiyacınız olan şey olabilir.
Cynefin® framework nedir?
Cynefin® framework, Dave Snowden tarafından geliştirilmiştir ve Galce “habitat” veya “yer” kelimesine dayanmaktadır. Birden fazla ögenin bulunduğu yer anlamına gelir; kültürel, dini, coğrafi, tribal vb.
Organizasyonların karmaşıklıkla başa çıkmalarına yardımcı olacak bir araca olan ihtiyaçlarını fark etmeye başlamalarıyola çerçeve son yıllarda popüler hale gelmiştir. Her şeyin sürekli değiştiği bir dünyada, nasıl yanıt verileceğini bilmek zor olabilir. Cynefin framework, bu belirsiz durumlarda karar vermek için bir kılavuz sağlamaktadır.
Cynefin® framework’ün beş alanı nedir?
Cynefin framework, durumları beş alandan birinde sınıflandırır: Bariz, karmaşık, kompleks, kaotik ve düzensiz. Her alanının yanıt vermek adına kendi kuralları vardır.
Bariz (obvious) alan, bilinen bilinenlerle karakterize edilir.
Karmaşık (complicated) alan, bilinen bilinmeyenlerle karakterize edilir.
Kompleks (complex) alan, bilinmeyen bilinmeyenlerle karakterize edilir.
Kaotik (chaotic) alan, bilinemeyenlerle karakterize edilir. Tam bir düzen eksikliğidir.
Düzensiz (disordered) alan, tam bir bilgi eksikliği ile karakterizedir.
Çerçeveye göre, öngörülebilir ve öngörülemeyen dünyalar, farklı kurallar dizisi altında işleyen iki farklı alandır. Öngörülebilir dünya, bariz ve karmaşık alanlardan oluşurken, öngörülemeyen dünya kompleks ve kaotik alanlardan oluşur. Düzensiz alan, farklı sistem türlerinin bir karışımı ile karakterize edilir. Yukarıdaki çizimde, düzensiz alan merkezde yer almaktadır.
Neden ve sonucun açık olduğu bariz alanda,
- Liderler net rehberlik ve beklenti sağlarlar. Liderler çevreyi algılar ve daha sonra onu kategorize eder ve doğrusal bir şekilde tepki verirler.
- Karar modeli Algıla – Kategorize Et – Yanıtla şeklindedir. Bariz bir sistemdeki kararlar tipik olarak en iyi uygulamalar kullanılarak alınır.
Karmaşık alanda, neden ve sonucu anlamak için analiz gereklidir, bu nedenle,
- Liderler tepki vermeden önce çevreyi algılar ve analiz ederler. Karar modeli Algıla – Analiz Et – Yanıtla şeklindedir.
- Liderler sorunlarla başa çıkmak için planlar ve süreçler geliştirir, uzman ekipler oluşturur ve çelişen görüşleri dinlerler. Karmaşık bir sistemdeki kararlar tipik olarak uzmanlar tarafından analitik yöntemler kullanılarak alınır ve iyi uygulamalar uygulanır.
Kompleks alanda neden ve sonuç net değildir ve
- Liderler, yeni içgörüler oluşturmak için ortamı araştırır, ardından algılar ve buna göre yanıt verirler. Karar modeli, Araştır – Algıla – Yanıtla şeklindedir.
- Kompleks alanda liderler, insanların fikir üretebilecekleri, deneme yapabilecekleri ve birbirlerinden öğrenebilecekleri ortamlar yaratırlar. Karmaşık bir sistemdeki kararlar tipik olarak deneme yanılma yoluyla alınır ve emergent uygulamalar uygulanır.
Kaotik alanda neden-sonuç ilişkileri belirsizdir ve
- Liderler önce hareket eder, sonra algılar ve tepki verirler. Çünkü analiz için zaman yoktur. Karar modeli, Hareket Et – Algıla – Yanıtla şeklindedir.
- Kaotik alanda liderler, acil müdahale gerektiren tehditleri ele almak için kararlı adımlar atarlar. Kaotik bir sistemdeki kararlar tipik olarak dürtüsel olarak alınır ve yeni uygulamalar uygulanır.
Düzensiz alanda, neden-sonuç ilişkilerinde netlik eksikliği vardır. Birçok değişken ve birçok karşılıklı bağımlılık vardır.
- Devam etmenin net bir yolu yok. Liderler eylemleriyle kaostan düzen yaratırlar.
- Amaç, daha tanımlanmış bir alana ilerlemektir. Düzensiz bir sistemdeki kararlar tipik olarak rastgele alınır.
Liderler, bu beş alanı anlayarak ve bu alanlarda faaliyet göstererek, organizasyonlarının karşılaştığı zorlukları etkin bir şekilde ele alabilirler.
Cynefin® framework liderlerin daha iyi kararlar almasına nasıl yardımcı olabilir?
Cynefin framework, karmaşıklığı anlamak ve bunlara yanıt vermek için herkese uyan tek bir yaklaşım olmadığını kabul eder ve bunun yerine liderlerin belirli duruma göre uygun eylem planını belirlemelerine yardımcı olur. Örneğin, bariz bir durumda lider, bir sorunun kök nedenini belirlemek için “sebep ve sonuç” yaklaşımını kullanabilir ve ardından sorunu çözmek için adımlar atabilir. Daha karmaşık bir durumda, bir liderin daha “araştırmacı” bir yaklaşım benimsemesi, farklı çözümler denemesi ve sonuçlardan öğrenmesi gerekebilir. Cynefin® framework kullanarak liderler, ellerindeki spesifik zorluklara uygun olan kararlar almak için daha donanımlı hale gelebilirler.
Ayrıca çerçeve, liderlerin ortak bir dil geliştirmelerine ve karşılaşabilecekleri farklı sorun türlerini anlamalarına yardımcı olabilir. Bu, daha uyumlu ve etkili bir ekip oluşturmanın yanı sıra çatışmayı önlemeye de yardımcı olabilir.
Çerçeve ayrıca liderlerin önceki başarılara, yanlış varsayımlara ve önyargılı düşünmeye dayalı kararlar vermekten kaçınmasına yardımcı olabilir. Dave Snowden bu fenomeni şöyle açıklıyor:
“Bazen anlam oluşturma kalıplarımız tuzaklara dönüşür. Bizi belirli bir perspektife kilitleyen dünyayı görmemize sebep olan taraflı mercekler gibi olurlar.
İnsanlardan daha objektif olmalarını veya yerel önyargıların veya geçmiş başarı kalıplarının üzerine çıkmalarını istemek yeterli değildir. Bunu başarsalar bile, sürdürmeleri imkansız olacaktır. Cynefin® yöntemleri, tanımlayıcı öz-farkındalık ve insanların olayları farklı veya yeni perspektiflerden görebilecekleri bağlamlar yaratma yoluyla karmaşaya odaklanır.”
– Dave Snowden, (2021) Cynefin®: Weaving Sense-Making into the Fabric of Our World
Cynefin® framework’ü organizasyonunuzda nasıl uygulayabilirsiniz?
- Sorunu veya fırsatı tanımlayın. Ulaşmaya çalıştığınız hedef nedir? Olası sonuçlar nelerdir? Mevcut durum nedir?
- Uygun alanı tanımlayın. Durumunuz beş alandan hangisine giriyor? Karar vermenize rehberlik etmesi için her alanın özelliklerini kullanın.
- Uygun bir hareket tarzı seçin. Alanı belirledikten sonra, en uygun yanıtı seçebilirsiniz. Örnek olarak, basit bir durumda doğrusal bir neden-sonuç yaklaşımı kullanabilirsiniz; karmaşık bir durumda uzman analizini kullanabilirsiniz; kompleks bir durumda, deneme yanılma yöntemini kullanabilirsiniz.
- Sonuçları değerlendirin. Harekete geçtikten sonra sonuçları belirtin. İşe yarayan şeyler neler? Neler geliştirilebilir? Ne öğrendiniz?
Cynefin® Framework’ün nasıl kullanıldığına dair örnekler
Cynefin® Framework, bilgi yönetimi, proje yönetimi ve tasarım yönetimi gibi çeşitli alanlarda liderler tarafından karmaşık durumları anlamlandırmalarına ve uygun eylem planlarını belirlemelerine yardımcı olmak için kullanılmıştır. Örneğin, askeri komutanlar tarafından operasyonları planlamak için, şirket yöneticileri tarafından stratejik kararlar almak için ve sağlık uzmanları tarafından hasta bakımını iyileştirmek için kullanılmıştır. Bu durumların her birinde çerçeve, eldeki sorunu anlamak ve olası çözümleri belirlemek için yapılandırılmış bir yol sağlamıştır. Liderler, Cynefin framework’ü kullanarak karmaşık durumlarda daha iyi kararlar alabilir ve bu da organizasyonları için daha iyi sonuçlar sağlayabilir.
Son düşünceler
Liderler, Cynefin® framework’ü kullanarak çevrelerindeki karmaşıklığa daha etkin bir şekilde yanıt verebilirler. Çerçeve, problem çözme ve karar verme hakkında düşünmek için bir yapı sağlamaktadır.
Karmaşık bir sorunu anlamak için Cynefin® framework’ü kullanmayı denediniz mi? Deneyimleriniz nelerdi? Yorumlarda bize bildirebilirsiniz.
Beş alanın çizimi – Dave Snowden CC BY 30
Etkinlik takvimize buradan ulaşabilirsiniz.