Son birkaç yıldır üzerinde en çok kafa yorduğumuz konular haline geldi: yönetim mi, yönetişim mi? Proje yöneticisi mi, proje lideri mi?
Bu yazı ile şöyle bir bakalım konuya istedim: Kelimelerin kökenine indiğimizde : yönetim kelimesini “management” kelimesinin karşılığı olarak kullanıyoruz ve “managgiare” kökeninden geliyor. Bu kelime özellikle “ele almak”, “el atmak” anlamında kullanılmış, daha çok da atların eğitiminde. Sonrasında da, çekip – çevirmek anlamında kullanıldığını görüyoruz fakat daha çok küçük ölçekli şeyler için: bir evi çekip çevirmek, bir tiyatroyu çekip çevirmek gibi.
Yönetişim kelimesini ise “governance” kelimesinin karşılığı olarak kullanıyoruz, ve kelimenin kökenine baktığımızda “gubernare” kelimesine ulaşıyoruz ve kuralların uygulanmasını sağlamak, yön vermek, kaptanlık etmek, rehberlik sağlamak gibi anlamlara geliyor. Bir gemiye yön vermeyi ifade etmek için ve bir şehirdeki asayişi sağlamayı ifade etmek için aynı kelimeye gidiyoruz. Bu noktada yönetim ve yönetişim arasındaki en temel farkı şöyle görüyorum; yönetmek daha doğrudan, elinizin ulaşabildiği yerde çekip çevirmekle ilişkili. Yönetişim daha büyük çerçevede, sistemi ve kurallarını koyup amaca yönelmekle ilgili. Yönetişim, “yön vermek”, “amacı göz önünde bulundurmak”, “sisteme odaklanmak”la ilgili.
Dönelim: “proje yöneticisi”ne ne oldu ki, proje liderinden bahseder olduk?
Projelerin aynı anda, küçüklü – büyüklü pek çok sistemin parçası olarak ele alınması gerekliliği, “elini üstünde tutmak” ve “çekip – çevirmek” ten daha derin, sistematik, “değer”e odaklı bir yaklaşım gerektiriyor. Bu da projelerin, daha büyük ve iç içe pek çok katmanlı bir sistemin parçası olarak ele alınmasıyla, yani amaçların belirlenmesi, kuralların konulması, rollerin oluşturulması ve belli bileşenlerin amaçları çerçevesinde daha otonom hareket etmeleriyle mümkün olabilir. E tabi, biraz yukarıda bahsettiğimiz gibi, aslında “yönetilmek”ten, “yönetişme”ye doğru evriliyoruz.
Tanımı gereği yönetici, doğrudan kendisine verilen alanda, tanınan yetkilerle hareket etmeye odaklı ve hedef koyan değil, koyulan hedefe göre idare eden kişidir. “Yönetişim”de ise, hedeflerin belirlenmesinde rol alma, ilgili kişi / gruplara nüfuz etme, etkileşimi sağlama, takımın gelişmesinde rol alma gibi pek çok iletişim ve etkileşim yetkinliklerini kullanması gerekir. Proje yöneticisinden proje liderine evrilme burada devreye giriyor.
Ben de konuyu şöyle değerlendiriyorum:
- Yönetişim, yönetim unsurlarını da içine alan, daha geniş bir kavram.
- Organizasyonlarda hiyerarşik yetkilendirmelerin tamamen ortadan kalkması oldukça hayalperest bir yaklaşım olur. Ve yönetim, yönetişimin içinde var olmaya devam edecektir.
- Ancak proje yöneticisi, yönetimin de ötesinde, yönetişimin önemli bir bileşeni olarak görülmektedir.
- Verilen yetkilerle, bir rolü iyi oynamaktansa, piyasaya, değere odaklı kalarak projenin çevresindeki her şeyi doğru yönlendirecek rollere bürünmek gerekiyor. PMI’ın dilindeki değişim de buradan kaynaklanıyor.
- PMBOK Guide v7’nin Standard bölümünün proje yönetimi ilkeleri 12 başlıktan oluşuyor. Bunlar: Kahyalık, takım, paydaşlar, değer, sistem odaklı düşünme, liderlik, terzilik, kalite, karmaşıklık, risk, uyarlanabilirlik ve esneklik, son olarak da değişiklik.
- Tüm ilkelerin birbiriyle sıkı ilişkisini görüyoruz. İlkelerin birbirleriyle ilişkisinde bir nevi “tutkal” – “bir arada tutan” bir kavram var: otonom veya yarı – otonom takımlar. Takımların daha otonom hale gelmesi,bir yöneticidense onları “sistem” içerisinde doğru yönlendirecek bir “kahya” ihtiyacını doğruyor.
- “Proje Lideri” kelimesi varken neden “kahya” kelimesine ihtiyaç duyulmuş olabilir? Bunun cevabının liderin “bir şeyin en önünde olması gerektiği algısı”ndan kaynaklandığını düşünüyorum. Lider, hiyerarşik yapının dışına nüfuz etmekle ilgili, ama kahya kelimesi durumu daha rahat anlatıyor.
- Ayrıca her seviyeye “hizmetkarlık” rolü, lider için önemli bir yetkinlik haline geldi. Kahyalık, her seviye için engelleri kaldıran ve desteklen hizmetkarlığı çok iyi anlatan bir kelime.
Yazar : Dilek KOÇAK
Proje yönetimi eğitimlerimize buradan ulaşabilirsiniz.
Eğitim takvimimize buradan ulaşabilirsiniz.